💠ไหมแท้ ไหมไทย “ไหมปักธงชัย” ผ้าไหม GI หนึ่งในห่วงโซ่คุณค่า มูลค่า 6 พันล้านของไทย💠

ISAN Insight พามาเบิ่ง

ไหมแท้ ไหมไทย “ไหมปักธงชัย” ผ้าไหม GI หนึ่งในห่วงโซ่คุณค่า มูลค่า 6 พันล้านของไทย

.

ปี 2564 ยังมีมูลค่าสูงถึง 6,614.12 ล้านบาท แบ่งเป็น

รังไหม 273.50 ล้านบาท

เส้นไหม 195.61 ล้านบาท

ผ้าไหม 2,196.41 ล้านบาท

ผลิตภัณฑ์จากผ้าไหม 3,803.96 ล้านบาท

หม่อนผลสด 79.11 ล้านบาท

ใบหม่อนชา, หม่อนอาหารสัตว์ 50.16 ล้านบาท

ผลิตภัณฑ์อื่นๆ 15.37 ล้านบาท

ข้อมูลมูลค่าของอุตสาหกรรมจาก “หม่อนไหม” จะพบว่าอุตสาหกรรมนี้ตั้งแต่ปลูกม่อน> เลี้ยงหนอนไหม> สาวไหม> ถักเส้นใย> ย้อมสี> จนทอผ้า ออกมาเป็นผืน ทุกๆ ขั้นตอนล้วนเป็นห่วงโซ่คุณค่า ที่หล่อเลี้ยง ชาวบ้านใน สายห่วงโซ่อุปทานการผลิต 86,482 ครัวเรือน(กรมหม่อนไหม ปี 2565) โดยข้อมูลคาดการณ์จากข้อมูลกรมพัฒนาชุมชน สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล คาดการณณ์ว่าภาคอีสานเป็นแหล่งช่างฝีมือทอผ้าขนาดใหญ่ คาดว่ามีถึง 100,000-200,000 คน กระจายอยู่ทั่วทุกจังหวัดในภาคอีสาน

____________________________

.

สำหรับอำเภอปักธงชัย มีประวัติอันยาวนาน มีความสำคัญตั้งแต่สมัยกรงศรีอยุธยา โดยปรากฏวัฒนธรรมและภูมิปัญญาท้องถิ่นต่างๆ โดยเฉพาะวัฒนธรรมด้านการแต่งกายหรือภูมิปัญญาด้านการทอผ้า ซึ่งเป็นมรดกทางวัฒนธรรมที่สืบทอดกันมา โดยสมัยก่อนนั้นอำเภอปักธงชัย (เมืองปัก) เป็นเมืองหน้าด่านของเมืองนครราชสีมา ในบริเวณดังกล่าวมาแต่โบราณ มีการทำนา ทำไร่ การปลูกหม่อน ปลูกฝ้าย เลี้ยงไหม ทอผ้าไหม ทอผ้าฝ้าฝ้ายด้วยกี่พื้นบ้าน ซึ่งเป็นการพอผ้าไว้ใช้ในครัวเรือนหรือแบ่งปันให้ญาติพี่น้อง หากมีเหลือก็จะนำไปแลกเปลี่ยนกันกับพ่อค้าคนกลาง ที่เรียกตัวเองว่า นายฮ้อย ซึ่งนายฮ้อยจะนำผ้าไหมไปขายยังพื้นที่ต่างๆ

อำเภอปักธงชัย ถือเป็นแหล่งที่มีการผลิตผ้าไหมที่สำคัญที่สุดของจังหวัดนครราชสีมา และมีการผลิตมากที่สุดแห่งหนึ่งของประเทศไทย จนมีการเรียกผ้าไหมที่ได้มีการผลิตในพื้นที่อำเภอปักธงชัยว่า “ผ้าไหมปักธงชัย” ซึ่งเป็นการบ่งชี้ถึงแหล่งผลิตผ้าไหมปักธงชัยเป็นสินค้าหัตถกรรมที่มีเอกลักษณ์และสร้างชื่อเสียงให้กับจังหวัดนครราชสีมาเป็นอย่างมาก

ลักษณะของผ้าไหมปักธงชัยที่ได้ผลิตตามกรรมวิธีและภูมิปัญญาตั้งเดิมที่สืบทอดต่อกันมาคือ ผ้าพื้น ซึ่งทำการทอด้วยกี่พื้นบ้าน ซึ่งต่อมาได้พัฒนาเป็นกี่กระตูก ผ้าไหมมีลักษณะเป็นผ้าสีพื้น (ผ้าพื้นเรียบ)ทอแบบ 2 ตะกอ ผ้าไหมมีความกว้างไม่น้อยกว่า 40 นิ้ว เนื้อผ้าหนาแน่น สีคงทน ไม่ตก จนกระทั่งได้ทำการขึ้นทะเบียนกับกรมทรัพย์สินทางปัญญา ประกาศให้ขึ้นทะเบียนสิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) “ผ้าไหมปักธงชัย” เมื่อ 4 ก.ค. 2565

____________________________

.

การสร้างมูลค่าเพิ่มและรายได้ กระทรวงพาณิชย์ได้ผลักดันให้ผ้าไหมปักธงชัยเป็นสินค้า GI เพื่อสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสินค้าที่เป็นภูมิปัญญาของท้องถิ่น การขึ้นทะเบียน GI เป็นภารกิจสำคัญของกระทรวงพาณิชย์ในการสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสินค้าอัตลักษณ์พื้นถิ่นของไทย การขึ้นทะเบียนนี้ช่วยสร้างมูลค่าเพิ่มให้กับสินค้าท้องถิ่นและสร้างรายได้ให้กับชุมชนในพื้นที่อำเภอปักธงชัยกว่า 40 ล้านบาท/ปี การสร้างมูลค่าของสินค้าที่เป็นมาตรฐานชุมชนและภูมิปัญญาของท้องถิ่นนี้มีจุดประสงค์เพื่อขับเคลื่อนเศรษฐกิจฐานราก กระจายรายได้ไปตั้งแต่ เกษตรกร ปลูกหม่อน เลี้ยงไหม จนถึง ผู้ผลิตผ้าไหม

นอกจากนี้ ผ้าไหมพื้น ของปักธงชัยยังมีทั้งผลิตในระดับครัวเรือน วิสาหกิจชุมชน ไปจนถึงระดับอุตสาหกรรม ตัวอย่างเช่น บริษัท อุตสาหกรรมไหมไทย จำกัด (เฉพาะบริษัท Jim Thompson ที่ผลิตและค้าผ้าไหม) ย้อนหลังมีรายได้ดังนี้

2561 รายได้ 2,292

2562 รายได้ 2,232

2563 รายได้ 1,010

2564 รายได้ 806

2565 รายได้ 1,259

2566 รายได้ 1,717

2567 รายได้ 2,042

ซึ่งการส่งออกผ้าพื้นจะเป็นวัตถุดิบหลักที่ทั้งในไทยและต่างประเทศ นำไปแปรรูปต่อ เช่น การขึ้นแพตเทิร์นและตัดเย็บเป็นเสื้อผ้าสวมใส่, กระเป๋า, ผ้าพันคอ, หน้ากาก ฯลฯ ซึ่ง

____________________________

.

การมาของ ไหมเทียม แม้จะผลิตจากใยสังเคราะห์แต่ด้วยราคาที่ถูก เข้าถึงง่าย จับต้องได้ทำให้ได้รับความนิยมในคนหมู่มากหรือกลุ่มตลาดแมสที่สวมใส่ได้ทุกวัน ซึ่งจะแตกต่างจากผ้าไหมแท้ที่ราคาสูง เป็นกลุ่มตลาดพรีเมียม และสวมใส่ในโอกาสพิเศษ

แม้ว่าผู้บริโภคจะมีสิทธิ์เลือกสินค้าได้ แต่กลับมีผู้ผลิตที่ใช้ใยสังเคราะห์ผสมไหม หรือใยสังเคราะห์ 100% แต่กลับแอบอ้าง ‘ไหมเทียม’ เหล่านี้ว่าเป็น ‘ไหมแท้’ หรือร้านที่ขายทั้ง ไหมแท้ และ ไหมเทียม แต่กลับให้ข้อมูลบิดเบือนหรือสร้างความเข้าใจผิด ทำให้เกิดความเสียหายต่อผู้บริโภค และผู้ค้ารวมถึงผู้ผลิตผ้าไหมแท้ ได้รับผลกระทบจากยอดขายที่ลดลง

ซึ่งตัวเลขนี้สะท้อนจาก ข้อมูลยอดขายผ้าและเครื่องแต่งกายในรูปแบบออฟไลน์ของจังหวัดนครราชสีมา 3 ปีย้อนหลัง พบว่าอำเภอปักธงชัยที่มีอิทธิพลต่อยอดขายรวมของจังหวัดนครราชสีมาว่า 90% ของยอดขายทั้งหมด ยอดขายลดลงถึง 26% ในปี 2566 เมื่อเทียบกับปี 2565 ยอดขายในอุตสาหกรรมผ้าในอำเภอปักธงชัย สะท้อนถึงสภาวะเศรษฐกิจที่ผู้บริโภคลดการใช้จ่าย รวมถึงเลือกซื้อผลิตภัณฑ์ที่ราคาถูก และเลือกซื้อออนไลน์มากขึ้น

ผ้าไหมเทียมส่วนใหญ่ทำจากเส้นใยสังเคราะห์หรือเส้นใยกึ่งสังเคราะห์ ดังนี้:

เรยอน (Rayon): เป็นเส้นใยกึ่งสังเคราะห์ที่ทำจากเซลลูโลสที่ได้จากพืช เช่น เยื่อไม้หรือเศษผ้าฝ้าย โดยนำเซลลูโลสมาผ่านกระบวนการทางเคมีเพื่อให้เป็นของเหลว แล้วจึงนำไปฉีดผ่านรูเล็กๆ เพื่อสร้างเป็นเส้นใย เรยอนมีคุณสมบัติที่นุ่ม ลื่น มีความเงามันคล้ายไหม และดูดซึมน้ำได้ดี จึงนิยมใช้ทำไหมเทียมมากที่สุด

โพลีเอสเตอร์ (Polyester): เป็นเส้นใยสังเคราะห์ที่ผลิตจากปิโตรเคมี มีความทนทาน ไม่ยับง่าย ทนต่อการซักฟอก และมีคุณสมบัติกันคราบสกปรก ผ้าโพลีเอสเตอร์สามารถผลิตให้มีความเงามันและสัมผัสคล้ายไหมได้ โดยเฉพาะ “ผ้าไหมอิตาลี” ที่มีจุดเด่นคือเนื้อผ้าที่มีความเหลือบและเงาวาว

ไนลอน (Nylon): เป็นเส้นใยสังเคราะห์ที่มีความเหนียว แข็งแรง ทนทาน และยืดหยุ่นได้ดี สามารถผลิตให้มีลักษณะคล้ายไหมได้

อะซิเตต (Acetate): เป็นเส้นใยกึ่งสังเคราะห์ที่ผลิตจากเซลลูโลสเช่นเดียวกับเรยอน แต่มีกระบวนการผลิตและคุณสมบัติทางเคมีที่แตกต่างกัน ให้สัมผัสที่นุ่มและเงามัน

และทาง ISAN Insightเข้าสำรวจและสืบค้นก็พบว่า มีร้านค้าออฟไลน์และออนไลน์ ที่ขึ้นแพทเทิร์นเสื้อผ้า อย่างชุดจิตรลดา ที่ปกติตัดจากผ้าไหมแท้ แต่กลับใช้ผ้าไหมเทียมแทน และมีพฤติกรรมที่อาจทำให้เกิดความเข้าใจผิดได้ โดยสินค้าเหล่านี้จะมีราคาเริ่มต้นที่ ฿399-฿1,800 ต่อชุด ในขณะที่ผ้าไหมแท้จะมีราคา เริ่มที่ ฿2,000-฿5,000 ต่อชุด

ที่น่าสนใจคือ แหล่งผลิตไหมเทียมเหล่านี้มีเส้นทางมาจากทั้งในโรงทอในไทย ลาว และจีน ที่นำเข้ามามากขึ้น

ดังนั้น ISAN Insight จึงอยากชวนทุกท่านในฐานะผู้บริโภคให้รู้เท่าทัน ผู้ค้า และไม่ตกเป็นเหยื่อที่อาจทำให้ได้สินค้าไม่มีคุณภาพ รวมทั้งขอเชิญชวนให้ทุกท่านเข้าใจถึงเส้นทางความมีราคาของ ‘ไหมแท้’ และอุดหนุนสินค้าไทยที่มีคุณภาพสูง คุ้มราคา และยังเป็นการช่วยส่งเสริมอุตสาหกรรมผ้าไหมไทยอีกด้วย

ทั้งนี้ สามารถเลือกซื้อ “ผ้าไหมปักธงชัย” ผ้าไหมแท้ได้ที่ ศูนย์ผ้าไหมปักธงชัย และ ร้านที่ได้รับการรับรองจาก กรมหม่อนไหม หรือ คลิกค้นหาร้านได้ที่ qsds.go.th/cersilk/

.

หมายเหตุ: ข้อมูลมูลค่าผลิตภัณฑ์สินค้า “หม่อนไหม” ภายในประเทศ ปี 2564

– จัดเก็บข้อมูลมูลค่าผลิตภัณฑ์สินค้าหม่อนไหมภายในประเทศ จำนวน 68 จังหวัด

– ผลิตภัณฑ์อื่นๆ ประกอบด้วย เครื่องสำอาง วัสดุทางการแพทย

ที่มา:

– กรมหม่อนไหม

– กรมพัฒนาชุมชน สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจดิจิทัล

– สำนักงานส่งเสริมเศรษฐกิจสร้างสรรค์ หรือ CEA

– กรมทรัพย์สินทางปัญญา สิ่งบ่งชี้ทางภูมิศาสตร์ (GI) “ผ้าไหมปักธงชัย”

– กรมพัฒนาธุรกิจการค้า กระทรวงพาณิชย์