จากประเด็นถกเถียงที่เกิดจากบทสนทนาส่วนหนึ่งในรายการ “Woody อเวนเจอร์” ที่มีการพูดว่า “นมในไทยไม่ใช่นมแท้ ส่วนมากคือนมผงผสมบลาๆๆ” ได้จุดกระแสวิพากษ์วิจารณ์ในสังคมอย่างกว้างขวางถึงความถูกต้องของข้อมูลดังกล่าว ซึ่งส่งผลกระทบต่อความเชื่อมั่นของผู้บริโภคและอุตสาหกรรมนมในประเทศ จนนำไปสู่การระงับการออกอากาศคลิปดังกล่าวในเวลาต่อมา
ในความเป็นจริง คำกล่าวเช่นนั้นถือเป็นการเหมารวมที่คลาดเคลื่อนจากข้อเท็จจริง ตลาดนมในประเทศไทยมีความหลากหลายและมีผลิตภัณฑ์หลายประเภท โดยสามารถแบ่งได้หลักๆ 3 ประเภท ได้แก่
- นมโคสดแท้ (Fresh Milk) คือน้ำนมดิบจากแม่โคที่ผ่านกระบวนการฆ่าเชื้อ เช่น นมพาสเจอร์ไรส์ (Pasteurized Milk) ซึ่งมักเป็นนมโคสดแท้ 100% และมีอายุการเก็บรักษาสั้น
- นมคืนรูป (Reconstituted Milk) คือผลิตภัณฑ์ที่ได้จากการนำ นมผง (Powdered Milk) หรือนมขาดมันเนย มาละลายน้ำและผสมไขมันนม (หรือไขมันพืชในบางผลิตภัณฑ์) เพื่อให้ได้สัดส่วนใกล้เคียงกับนมสด มักใช้ในนม UHT หรือนมปรุงแต่งรสชาติต่างๆ เพื่อให้สามารถเก็บรักษาได้นาน
- ผลิตภัณฑ์นมสำหรับปรุงอาหาร (Evaporated Milk/Condensed Milk) เช่น นมข้นจืด หรือนมข้นหวาน ซึ่งผลิตภัณฑ์กลุ่มนี้บ่อยครั้งที่มีส่วนผสมของนมผงและไขมันพืช (เช่น น้ำมันปาล์ม) ซึ่งไม่ได้มีวัตถุประสงค์เพื่อการดื่มโดยตรงแบบนมสด
ดังนั้น การที่ผู้บริโภคตรวจสอบข้อเท็จจริงได้ด้วยตนเองนั้น วิธีที่ดีที่สุดคือการ อ่านฉลากส่วนประกอบ (Ingredients) ที่ระบุไว้บนบรรจุภัณฑ์อย่างละเอียด ฉลากจะระบุชัดเจนว่าผลิตภัณฑ์นั้นเป็น “นมโคสดแท้ 100%” หรือมีส่วนประกอบของ “นมผง”
การที่ผู้ผลิตจะเลือกใช้นมโคสดแท้หรือนมผงนั้น ไม่ใช่เรื่องที่ผิดหรือถูกโดยสิ้นเชิง แต่ขึ้นอยู่กับปัจจัยหลายด้าน ทั้งสูตรการผลิต วัตถุประสงค์การใช้งาน การขนส่ง อายุการเก็บรักษาที่ต้องการ และระดับราคาที่ผู้บริโภคสามารถเลือกซื้อได้ตามความพึงพอใจ
หลังจากคลิปถูกเผยแพร่และเกิดกระแสวิพากษ์วิจารณ์อย่างกว้างขวาง ผู้ที่สามารถให้ข้อมูลได้อย่างถูกต้องและเที่ยงตรงที่สุด ย่อมหนีไม่พ้นนักวิชาการ อาจารย์ และผู้เชี่ยวชาญในอุตสาหกรรมนม ซึ่งหลายคนได้ออกมาอธิบายข้อเท็จจริงเกี่ยวกับผลิตภัณฑ์นมในรูปแบบต่างๆ เพื่อป้องกันความเข้าใจผิด และสร้างความเข้าใจที่ถูกต้องให้กับผู้บริโภค
จากรายงานของ TDRI (สถาบันวิจัยเพื่อการพัฒนาประเทศไทย) พบว่า ประเทศไทยเป็นหนึ่งในผู้ผลิตน้ำนมรายสำคัญของโลก โดยมีจำนวนประชากรโคนมมากเป็นอันดับที่ 10 ของโลก สะท้อนให้เห็นถึงความสำคัญของอุตสาหกรรมโคนมต่อเศรษฐกิจไทยอย่างชัดเจน
อย่างไรก็ตาม ในปี 2568 ประเทศไทยมีจำนวนโคนมราว 563,231 ตัว ลดลงจาก 810,518 ตัว ในปี 2564 การลดลงดังกล่าวมีสาเหตุมาจากต้นทุนอาหารสัตว์ที่ปรับตัวสูงขึ้น จากผลกระทบของวิกฤตโควิด-19 และสงครามรัสเซีย–ยูเครน ซึ่งทำให้ราคาวัตถุดิบสำคัญอย่างถั่วเหลืองและข้าวโพดเลี้ยงสัตว์พุ่งสูง ในขณะที่ ราคาน้ำนมดิบยังอยู่ในระดับต่ำ ส่งผลให้เกษตรกรรายย่อยจำนวนมากขาดแรงจูงใจในการเลี้ยงโคนม และทยอยเลิกอาชีพนี้ไป
สำหรับภาคอีสานมีจำนวนประชากรโคนมประมาณ 159,890 ตัว โดยจังหวัดนครราชสีมาเป็นพื้นที่ที่มีโคนมมากที่สุดในภูมิภาค และมากเป็นอันดับที่ 2 ของประเทศ รองจากจังหวัดสระบุรีเท่านั้น
หนึ่งในแหล่งฟาร์มโคนมสำคัญของจังหวัดนครราชสีมาคือ อำเภอปากช่อง ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีสภาพภูมิประเทศเหมาะสมต่อการทำปศุสัตว์ ด้วยลานหญ้ากว้างและภูมิอากาศที่เหมาะต่อการเลี้ยงโคนม ทำให้มีฟาร์มโคนมขนาดใหญ่ตั้งอยู่หลายแห่ง และเป็นแหล่งผลิตนมให้กับหลากหลายแบรนด์ เช่น ฟาร์มโชคชัย Dairy Home และ Umm Milk นอกจากนี้ ปากช่องยังเป็นแหล่งท่องเที่ยวชื่อดัง ที่สามารถผสมผสานกิจกรรมด้านเกษตรและการท่องเที่ยวได้อย่างลงตัว
ในปี 2566 ที่ผ่านมาตลาดนมพร้อมดื่มมีมูลค่าราว 34,993 ล้านบาท โตขึ้นจากปีก่อนหน้า +7.3% และคาดว่าจะมีแนวโน้มโตขึ้นเรื่อยๆในอนาคต โดยมีแบรนด์ที่ครองตลาด ได้แก่
- เมจิ (Meiji) 15.1%
- โฟร์โมสต์ 13.9%
- ไทย-เดนมาร์ค 13.1%
- ตราหมี 9.1%
- อื่นๆ 48.8%
แม้กระแสในโลกออนไลน์จะทำให้นมไทยถูกตั้งคำถาม การเข้าใจข้อเท็จจริงอย่างรอบด้านจึงเป็นสิ่งจำเป็น เพราะ “นมแท้” หรือ “นมผง” ต่างก็มีคุณค่าในบริบทของตนเอง สิ่งสำคัญที่สุดคือ การบริโภคอย่างรู้เท่าทันและเลือกอย่างมีข้อมูล เพื่อสนับสนุนผู้ผลิตที่มีคุณภาพ เพื่อสร้างสังคมไทยให้เติบโตอย่างยั่งยืนต่อไปในอนาคต
อ้างอิง
ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร กรมปศุสัตว์, สถานบันวิจัยเพื่อพัฒนาประเทศไทย (TDRI), สถานบันอาหาร
