พาย้อนเวลาไปเบิ่ง “อาหารอีสานเก่าแก่” ที่กำลังจะถูกลืม⁉️

อาหารอีสานไม่ใช่เพียงรสชาติอันจัดจ้านที่ทำให้คนไทยจดจำได้เท่านั้น แต่คือภาพสะท้อนของภูมิปัญญาชาวบ้านที่อยู่ร่วมกับธรรมชาติอย่างกลมกลืน คนอีสานได้สร้างสรรค์อาหารจากสิ่งรอบตัว ทั้งพืชป่า แมลง และวัตถุดิบเฉพาะฤดูกาล กลายเป็นระบบอาหารที่ยั่งยืนในตัวเอง ความโดดเด่นของอาหารอีสานจึงอยู่ที่ “ความรู้เชิงนิเวศน์” ที่สั่งสมมาหลายชั่วอายุคน ตั้งแต่เทคนิคการกำจัดพิษในพืชบางชนิด การถนอมอาหารด้วยการหลาม คั่ว หรือตากแห้ง ไปจนถึงการใช้วัตถุดิบตามฤดูกาลเพื่อสร้างความหลากหลายทางโภชนาการ

เมื่อย้อนกลับไปดูอาหารพื้นบ้านดั้งเดิม หลายเมนูในอีสานกำลังจางหายไปพร้อมกับผู้เฒ่าผู้แก่ “คั่วขูลู” หรือหนอนใบตองกล้วย คือของกินเล่นที่ใช้หนอนจากหลอดใบกล้วยมาคั่วให้หอม เป็นอาหารที่คนรุ่นก่อนถือว่าเลอค่าและเต็มไปด้วยโปรตีน

ส่วน “ซุปดอกผักติ้ว” อาหารรสเปรี้ยวอมมันจากดอกผักติ้วที่มีเฉพาะช่วงหน้าแล้ง ก็สะท้อนความรู้เกี่ยวกับพืชป่าและฤดูกาลอย่างละเอียดอ่อน

เช่นเดียวกับ “คั่วสี่จี” ที่สะท้อนวิถีการบริโภคแมลงพื้นถิ่นที่มีโปรตีนสูงและเป็นส่วนหนึ่งของความมั่นคงทางอาหารในอดีต

ขณะที่ “หลามปลาไข่มดแดง” ถือเป็นอาหารประจำฤดูร้อนที่รวมศิลปะการปรุงและเทคนิคถนอมอาหารไว้ในกระบอกไม้ไผ่

ส่วน “กุดจี่เบ้า” หรือแมงกุดจี่เบ้า เป็นอาหารจากตัวอ่อนแมลงในมูลสัตว์ที่หากินได้เพียงปีละครั้ง

และ “แกงต้นบุก” กับ “กลอย” ก็แสดงให้เห็นถึงภูมิปัญญาในการกำจัดพิษจากพืชพิษก่อนนำมาปรุงอย่างปลอดภัย

อาหารเหล่านี้เองค่อยๆ สูญหายไปเพราะค่านิยมสมัยใหม่และการเปลี่ยนแปลงทางสิ่งแวดล้อม คนรุ่นใหม่จำนวนมากมองว่าอาหารเหล่านี้ “บ้านนอก” หรือ “ไม่สะอาด” ทำให้การถ่ายทอดความรู้เรื่องการปรุง การเก็บ และการแปรรูปวัตถุดิบลดลงอย่างน่าเป็นห่วง การสูญเสียอาหารพื้นบ้านจึงไม่เพียงหมายถึงการหายไปของรสชาติ แต่ยังเป็นการสูญเสียองค์ความรู้ด้านการจัดการทรัพยากร ความมั่นคงทางอาหาร และอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่มีคุณค่าทางเศรษฐกิจและสังคม

หากมองในเชิงเศรษฐกิจ อาหารอีสานเก่าแก่สามารถต่อยอดเป็นทุนวัฒนธรรม เพื่อสร้างรายได้แก่ชุมชนได้ ทั้งในรูปแบบการท่องเที่ยวเชิงอาหาร (food tourism) หรือการพัฒนาเป็นผลิตภัณฑ์พื้นบ้าน (OTOP) การอนุรักษ์จึงไม่ควรจำกัดอยู่ที่การเก็บสูตรเท่านั้น แต่ต้องรวมถึงการบันทึกองค์ความรู้ การวิจัยคุณค่าทางโภชนาการ และการสร้างระบบเศรษฐกิจที่ให้ชุมชนมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง เพราะสุดท้ายแล้ว “อาหารเก่า” เหล่านี้คือหลักฐานทางวัฒนธรรมที่บอกเล่าความสัมพันธ์ระหว่างคนกับธรรมชาติ ซึ่งหากปล่อยให้ถูกลืม ย่อมเท่ากับเราสูญเสียรากทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญาที่อาจเป็นคำตอบของการพัฒนาอาหารในอนาคตนั่นเอง

 

 

อ้างอิงจาก:

– กรมส่งเสริมวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม

– อาหารป่าและความมั่นคงทางอาหารของชุมชนอีสาน สำนักวิจัยและพัฒนา มหาวิทยาลัยขอนแก่น.

– ภูมิปัญญาการบริโภคแมลงของชาวอีสานกับแนวทางการพัฒนาเศรษฐกิจฐานชีวภาพ วารสารมนุษยศาสตร์และสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น

– อาหารพื้นบ้านกับการเปลี่ยนแปลงทางวัฒนธรรมในภาคตะวันออกเฉียงเหนือของไทย วารสารศิลปศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี,

– UNESCO Bangkok

– ภูมิปัญญาอาหารพื้นถิ่นกับการพัฒนาเศรษฐกิจสร้างสรรค์ในภาคอีสาน มหาวิทยาลัยมหาสารคาม

 

ติดตาม ISAN Insight & Outlook ทุกช่องทางได้ที่

https://linktr.ee/isan.insight

 

#ISANInsightAndOutlook #อีสาน #ISAN #อีสานอินไซต์ #Business #Economy #ธุรกิจ #เศรษฐกิจ #ธุรกิจอีสาน #เศรษฐกิจอีสาน #อาหารอีสาน #อาหารป่า #อาหารถิ่นอีสาน #อาหารหายาก #อาหารเก่าแก่