“คลองฟูนันเตโช” เมกะโปรเจกต์เชื่อมพนมเปญ-อ่าวไทย จะสะเทือนเศรษฐกิจไทย-เวียดนาม ได้อย่างไร? แล้วอีสานและแม่น้ำโขงจะเกิดอะไรขึ้นบ้าง?

โครงการคลองฟูนันเตโช หรือชื่อเต็มคือ โครงการระบบขนส่งทางน้ำและโลจิสติกส์โตนเลบาสัก (Tonle Bassac Navigation Road and Logistics System Project) มีระยะทาง 180 กิโลเมตร เชื่อมเส้นทางคมนาคมทางเรือ โดยมีจุดเริ่มต้นจากแม่น้ำโขง บริเวณแปรกตาแก้ว ห่างจากใจกลางกรุงพนมเปญไปทางตะวันออกเฉียงใต้ราว 30 กิโลเมตร ผ่านไปยังท่าเรือพนมเปญในแม่น้ำบาสัก และผ่านจังหวัดกันดาล ตาแก้ว กำปอด ไปถึงแกบ เมืองชายฝั่งทางใต้ของกัมพูชาติดกับอ่าวไทย โดยยังเป็นโครงการที่เชื่อมตรงระหว่างพนมเปญกับท่าเรือในสีหนุวิลล์ ซึ่งเป็นท่าเรือน้ำลึกแห่งเดียวของประเทศ รวมถึงท่าเรือใหม่ในจังหวัดกำปอด คาดว่าโครงการขุดคลองสายนี้จะใช้เวลาดำเนินการ 4 ปีและน่าจะแล้วเสร็จภายในปี 2028

กัมพูชาขุดคลอง ฟูนัน เตโช ระยะทาง 180 กม.ด้วยงบ 68,200 ล้านบาทจากประเทศจีน โดยมีความกว้าง 100 เมตร ลึก 5.4 เมตร เขื่อนกั้นน้ำ 3 แห่ง และสะพานข้ามคลองอีก 11 แห่ง เริ่มก่อสร้างปลายปีนี้ คาดว่าจะแล้วเสร็จภายใน 4 ปี โดยจีนจะได้รับสัมปทานในคลองเป็นระยะเวลา 50 ปี ไม่ว่าจะเป็นรายได้ต่างๆ ค่าผ่านทางที่จะเกิดขึ้นระหว่างการดำเนินงาน และผลกำไรต่างๆ

ภาพจาก: Credit: AP Photo/Heng Sinith

โครงการคลองฟูนันเตโชมูลค่า 1.7 พันล้านดอลลาร์สหรัฐฯ นี้เป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์การสร้างความเชื่อมโยงทางการค้าและอำนาจทางยุทธศาสตร์ของกัมพูชาผ่านการสนับสนุนจากจีนภายใต้กรอบของ Belt and Road Initiative (BRI) คลองฟูนันเตโชเป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์กัมพูชาในการแสวงหาความอิสระทางยุทธศาสตร์ โดยลดการพึ่งพาเส้นทางการค้ากับเวียดนามและสร้างทางเลือกใหม่ที่ไม่ถูกครอบงำโดยอิทธิพลภายนอกโดยเฉพาะจากเวียดนาม โครงการนี้สะท้อนถึงความพยายามของรัฐบาลกัมพูชาในการเสริมสร้างความเป็นอิสระทางเศรษฐกิจและการเมือง ซึ่งมีความสำคัญอย่างยิ่งในภูมิภาคที่มีความซับซ้อนทางภูมิรัฐศาสตร์อย่างลุ่มแม่น้ำโขง

Smoke bombs are ignited during the groundbreaking ceremony of the Funan Techo Canal in Kandal province. Photo: AFP

โครงการคลองฟูนันเตโชของกัมพูชามีโครงสร้างทางการเงินที่ยังไม่ชัดเจน ซึ่งมีการประมาณการว่าจะสร้างรายได้ให้กับรัฐบาลกัมพูชา 88 ล้านดอลลาร์ในปีแรก และเพิ่มขึ้นถึง 570 ล้านดอลลาร์ต่อปีภายในปี 2050 โดยถูกออกแบบให้เป็นโครงการแบบสร้าง-ดำเนินการ-โอน (BOT) ภายใต้การสนับสนุนจากจีน แต่ยังไม่มีการระบุคู่สัญญาหลักอย่างชัดเจน แม้จะมีการประมาณรายได้ในระยะยาว แต่ความเสี่ยงทางการเงินสูงจากดอกเบี้ยที่สูงกว่าแหล่งทุนอื่น ๆ เช่น ธนาคารโลก อาจทำให้เกิดภาระหนี้สินในอนาคต

การที่จีนสนับสนุนโครงการนี้ทำให้เกิดความกังวลต่อประเทศเพื่อนบ้านอย่างเวียดนาม ซึ่งอาจเห็นว่าการขยายอิทธิพลของจีนผ่านโครงสร้างพื้นฐานและการทหารเป็นภัยคุกคามต่อความมั่นคงระดับภูมิภาค โครงการนี้อาจถูกมองว่าเป็นส่วนหนึ่งของยุทธศาสตร์การขยายอำนาจของจีนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะในบริเวณอ่าวไทยที่มีความสำคัญทางยุทธศาสตร์ เนื่องจากอยู่ใกล้กับเส้นทางเดินเรือระหว่างประเทศและแหล่งทรัพยากรน้ำมันในทะเลจีนใต้ ความตึงเครียดที่อาจเกิดขึ้นจากโครงการนี้สามารถสร้างผลกระทบทางการเมืองและความมั่นคงที่แผ่ขยายไปยังประเทศไทย ทำให้ต้องมีการวางแผนและปรับนโยบายการจัดการทรัพยากรและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศใหม่

ภาพจาก : BBC Thai

จีนได้ขยายอิทธิพลในกัมพูชามาอย่างยาวนาน โดยเริ่มจากการลงทุนในโครงสร้างพื้นฐานผ่านโครงการ Belt and Road Initiative (BRI) และไม่นานมานี้ จีนยังได้เสริมสร้างอิทธิพลทางทหารโดยการพัฒนาฐานทัพเรือเรียมในกัมพูชา ซึ่งเป็นจุดยุทธศาสตร์ที่สำคัญในบริเวณอ่าวไทยและใกล้กับทะเลจีนใต้ การพัฒนาเหล่านี้ทำให้จีนสามารถขยายอิทธิพลทางเศรษฐกิจและการทหารในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในทะเลจีนใต้ ซึ่งเป็นพื้นที่ที่มีข้อพิพาทระหว่างหลายประเทศ

การพัฒนาโครงการคลองฟูนันเตโช ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากจีน ยังเป็นอีกตัวอย่างหนึ่งที่แสดงให้เห็นถึงการขยายอิทธิพลทางเศรษฐกิจของจีนในภูมิภาคนี้ การมีอิทธิพลเหนือการขนส่งและการค้าในภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขงและทะเลจีนใต้ทำให้จีนมีบทบาทสำคัญในการกำหนดนโยบายและความมั่นคงในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ทั้งนี้ยังเพิ่มความตึงเครียดระหว่างจีนกับประเทศอื่น ๆ ที่อ้างสิทธิในทะเลจีนใต้ เช่น เวียดนามและฟิลิปปินส์

Figure C: Pathway of the Funan Techo Canal juxtaposed on top of an animation of the a normal Mekong Floodpulse (derived from 2018 Sentinel-1 SAR imagery).

ผลกระทบที่ตามมา อาจส่งผลให้เกิดความไม่มั่นคงทางเศรษฐกิจและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศในภูมิภาค รวมถึงความเสี่ยงต่อความขัดแย้งที่เพิ่มขึ้นในทะเลจีนใต้ ซึ่งเป็นเส้นทางเดินเรือสำคัญสำหรับการค้าโลก นอกจากนี้ การที่จีนมีอิทธิพลเพิ่มขึ้นในกัมพูชาและทะเลจีนใต้อาจส่งผลกระทบต่อพลวัตการเมืองและเศรษฐกิจของประเทศที่อยู่รอบ ๆ รวมถึงประเทศไทยที่มีความสำคัญในภูมิภาคนี้เช่นกัน

ภาพ: บริบทการแข่งขันระหว่างมหาอำนาจในการจัดการด้านพลังงานในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง

ระเบียงเศรษฐกิจตามโครงการความร่วมมือทางเศรษฐกิจของอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง

ในส่วนของภาคตะวันออกเฉียงเหนือ หรือภาคอีสานของไทย ซึ่งเป็นภูมิภาคที่พึ่งพาการเกษตรอย่างมาก อาจได้รับผลกระทบสำคัญจากการขยายอิทธิพลของจีนในกัมพูชา การพัฒนาคลองฟูนันเตโช ซึ่งอาจส่งผลกระทบต่อการไหลของน้ำในแม่น้ำโขง อาจทำให้ปริมาณน้ำในแม่น้ำโขงลดลง ส่งผลต่อการเกษตรและการประมงในอีสาน นอกจากนี้ การเปลี่ยนแปลงเส้นทางการค้าในภูมิภาคอาจทำให้เกษตรกรและผู้ประกอบการในอีสานต้องปรับตัวต่อการแข่งขันที่เพิ่มขึ้นจากการขนส่งสินค้าผ่านเส้นทางใหม่ ทั้งนี้อาจจะต้องรอการศึกษาวิจัยถึงผลกระทบทางสิ่งแวดล้อม และชุมชนจากมวลน้ำที่เปลี่ยนแปลงในอนาคตต่อไป

อ้างอิง:
https://news.mongabay.com/2024/07/cambodias-funan-techo-canal-project-a-catalog-of-worries-analysis/
https://www.bbc.com/thai/articles/c4ng19vkv8wo
https://www.stimson.org/2024/impacts-of-cambodias-funan-techo-canal-and-implications-for-mekong-cooperation/
https://thediplomat.com/2024/08/the-geopolitics-of-cambodias-funan-techo-canal/
https://thestandard.co/funan-techo-canal-analysis/