พามาเบิ่ง การเข้าถึงและค่าใช้จ่ายของอาหารเพื่อสุขภาพ ของประเทศในกลุ่ม GMS
.
ภูมิภาคเศรษฐกิจในอนุภูมิภาคลุ่มแม่น้ำโขง Greater Mekong Subregion (GMS) นั้นขึ้นชื่อเรื่องความหลากหลายทางวัฒนธรรมและอาหารการกิน ซึ่งอาหารแต่ละประเทศก็มีเอกลักษณ์และวัตถุดิบเฉพาะตัวที่สะท้อนถึงวิถีชีวิตและภูมิประเทศ แต่ถึงแม้จะมีความแตกต่าง อาหารอาเซียนส่วนใหญ่ก็มีส่วนประกอบที่คล้ายคลึงกัน นั่นคือ วัตถุดิบจากธรรมชาติ เช่น ผัก ผลไม้ สมุนไพร และข้าว ซึ่งล้วนมีประโยชน์ต่อสุขภาพทั้งสิ้น
อาหารในภูมิภาคนี้ที่ควรลอง:
- ข้าว: เป็นอาหารหลักของหลายประเทศในอาเซียน มีทั้งข้าวกล้อง ข้าวเหนียว และข้าวหอมมะลิ ซึ่งให้คาร์โบไฮเดรตที่เป็นพลังงานหลักแก่ร่างกาย
- ผัก: ผักใบเขียว ผักสีส้ม และผักหลากสีสัน อุดมไปด้วยวิตามินและแร่ธาตุที่จำเป็นต่อร่างกาย เช่น ผักบุ้ง ผักกาดขาว ผักกาดเขียว กะหล่ำปลี แตงกวา มะเขือเทศ
- ผลไม้: ผลไม้ตามฤดูกาล เช่น มะม่วง มังคุด ทุเรียน ลองกอง ส้ม กล้วย ซึ่งอุดมไปด้วยวิตามินและใยอาหาร ช่วยในการขับถ่าย
- โปรตีน: ได้จากเนื้อสัตว์ไม่ติดมัน ปลา ถั่ว และไข่ ซึ่งเป็นส่วนประกอบสำคัญในการสร้างและซ่อมแซมเซลล์ในร่างกาย
- สมุนไพร: ขมิ้นชัน กระเทียม พริกไทยดำ มีสรรพคุณทางยา ช่วยต้านอนุมูลอิสระและเสริมสร้างภูมิคุ้มกัน
อาหารในกลุ่มประเทศ GMS นั้นไม่เพียงแต่มีรสชาติอร่อยและหลากหลาย แต่ยังอุดมไปด้วยคุณค่าทางโภชนาการที่จำเป็นต่อร่างกาย การเลือกทานอาหารอาเซียนที่ปรุงอย่างถูกสุขลักษณะและมีส่วนผสมที่หลากหลาย จะช่วยให้คุณได้รับสารอาหารครบถ้วนและมีสุขภาพที่ดี
ตัวอย่างอาหารสุขภาพจากประเทศต่างๆ กลุ่มประเทศ GMS:
- ไทย: แกงเขียวหวานไก่, ต้มยำกุ้ง, ส้มตำ, ผัดไทย
- เวียดนาม: ก๋วยจั๊บญวน, ผัดซีอิ้ว, ส้มตำ, ปอเปี๊ยะสด
- ลาว: ลาบ, ส้มตำ, แหนมเนือง, ไส้อั่ว
- กัมพูชา: อามก, สัมลอร์ค็อก, น้ำพริก, ขนมจีน
- จีน: เต้าหู้, ซุปเห็ด, ผัดผักรวมมิตร, ปลาอบซีอิ๊ว
วิเคราะห์ข้อมูลการเข้าถึงและค่าใช้จ่ายของอาหารเพื่อสุขภาพในกลุ่มประเทศ GMS
จากการรวบรวมข้อมูลของ ISAN Insight ที่แสดงให้เห็นถึงค่าใช้จ่ายเฉลี่ยต่อวันสำหรับอาหารเพื่อสุขภาพ และสัดส่วนประชากรที่เข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพในแต่ละประเทศสมาชิกกลุ่มประเทศ GMS (Greater Mekong Subregion) นั้น สามารถวิเคราะห์ได้ดังนี้
ภาพรวม
- ค่าใช้จ่ายแตกต่างกัน: ค่าใช้จ่ายเฉลี่ยต่อวันสำหรับอาหารเพื่อสุขภาพในแต่ละประเทศมีความแตกต่างกันอย่างเห็นได้ชัด โดยประเทศจีนแผ่นดินใหญ่มีค่าใช้จ่ายต่ำสุด ขณะที่ประเทศไทยมีค่าใช้จ่ายสูงสุด
- การเข้าถึงแตกต่างกัน: สัดส่วนประชากรที่เข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพในแต่ละประเทศก็มีความแตกต่างกันอย่างมาก โดยประเทศลาวมีสัดส่วนประชากรที่เข้าถึงสูงสุด ขณะที่ประเทศเวียดนามมีสัดส่วนประชากรที่เข้าถึงต่ำสุด
การวิเคราะห์รายประเทศ
- กัมพูชา: มีค่าใช้จ่ายเฉลี่ยต่อวันค่อนข้างสูง แต่ข้อมูลเกี่ยวกับสัดส่วนประชากรที่เข้าถึงยังไม่มีการเก็บรวบรวมหรือเผยแพร่อย่างชัดเจน โดยอาหาร และสินค้าโภคภัณฑ์หลายอย่างมีการนำเข้าจากต่างประเทศ ทำให้ค่าใช้จ่ายต่อวันสูง ในขณะที่ค่าเงินอ่อน
- จีนแผ่นดินใหญ่: มีค่าใช้จ่ายเฉลี่ยต่อวันต่ำที่สุด ซึ่งอาจสะท้อนถึงการผลิตอาหารภายในประเทศที่สูง และราคาอาหารที่เข้าถึงได้ง่าย อันเป็นผลมาจากการพัฒนาการเกษตรและการผลิต รวมถึงอุตสาหกรรมอาหารที่ผลิตได้จำนวนมากและราคาถูกอันเนื่องมาจาก Economies of Scale หรือการลดต้นทุนจากการผลิตครั้งละมากๆ ทำให้จีนเข้าถึงอาหารที่ดีในราคาที่ถูกเมื่อเทียบกับกลุ่มประเทศตัวอย่างทั้งหมด
- ลาว: มีสัดส่วนประชากรที่เข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพสูงสุด อาจเป็นเพราะพฤติกรรมการบริโภคอาหารที่เน้นอาหารธรรมชาติ และราคาอาหารที่ไม่สูงมากนัก รวมถึงทรัพยากรธรรมชาติที่อุดมสมบูรณ์ทำให้เข้าถึงแหล่งอาหารธรรมชาติได้ง่าย แต่เนื่องอาหาร และสินค้าโภคภัณฑ์หลายอย่างมีการนำเข้าจากต่างประเทศ ทำให้ค่าใช้จ่ายต่อวันสูง ในขณะที่ค่าเงินอ่อน
- ไทย: มีค่าใช้จ่ายเฉลี่ยต่อวันสูงสุด อาจเป็นเพราะรายได้เฉลี่ยต่อหัวสูง และมีการบริโภคอาหารแปรรูปและอาหารนอกบ้านสูง ทำให้ค่าใช้จ่ายต่อการบริโภคต่อวันสูงไปด้วย แม้ต้นทุนทางด้านอาหารในไทยจะใกล้เคียงหรือถูกกว่า ลาว และ กัมพูชา จึงทำให้ค่าใช้จ่ายต่อวันใกล้เคียงกัน
- เวียดนาม: มีสัดส่วนประชากรที่เข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพต่ำสุด อาจเป็นเพราะรายได้เฉลี่ยต่อหัวค่อนข้างต่ำ และการเข้าถึงอาหารสดใหม่ยังมีข้อจำกัดในบางพื้นที่ แม้ว่าเวียดนามจะผลิตอาหารได้หลากหลายใกล้เคียงกับประเทศข้างเคียง แต่ก็ยังมีข้อจำกัดในการเข้าถึงอาหาร และด้วยรายได้ประชากรที่ต่ำ การจะเข้าถึงอาหารที่ดีมีโภชนาการเหมาะสมอย่างทั่วถึงน้อยที่สุดในกลุ่มประเทศตัวอย่าง
- อีสาน: มีสัดส่วนประชากรที่เข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพใกล้เคียงกับค่าเฉลี่ยของกลุ่มประเทศ GMS อาจสะท้อนถึงความหลากหลายของสภาพเศรษฐกิจและสังคมในภูมิภาค ด้วยราคาอาหารที่ดีในต่างจังหวัดไม่ได้แตกต่างจากในตัวเมืองหลักมากนัก ทำให้มีค่าใช้จ่ายต่อวันใกล้เคียงกับค่าเฉลี่ยประเทศ และจุดสังเกตที่น่าสนใจคือการเข้าถึงอาหารที่ดีต่อสุขภาพของชาวอีสานสูงกว่าค่าเฉลี่ยทั้งประเทศ ทั้งนี้อาจจะเพราะ การเป็นแหล่งผลิต และการเกษตรขนาดใหญ่ รวมทั้งสามารถเข้าถึงแหล่งอาหารทางธรรมชาติได้ง่ายใกล้เคียงกับประเทศลาว
5 ปัจจัยที่ส่งผลต่อการเข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพ
- รายได้: ประเทศที่มีรายได้เฉลี่ยต่อหัวสูง มักจะมีค่าใช้จ่ายในการบริโภคอาหารเพื่อสุขภาพที่สูงขึ้น
- โครงสร้างพื้นฐาน: การเข้าถึงตลาดสดที่สะอาดและมีสินค้าให้เลือกหลากหลาย รวมถึงการขาดระบบขนส่งที่เอื้ออำนวย ทำให้ประชาชนในพื้นที่ห่างไกลเข้าถึงอาหารสดใหม่ได้ยาก
- วัฒนธรรมการบริโภค: พฤติกรรมการบริโภคอาหารที่แตกต่างกันในแต่ละประเทศ ส่งผลต่อการเลือกซื้อและบริโภคอาหาร
- นโยบายรัฐ: นโยบายด้านการเกษตร การค้า และสุขภาพของรัฐบาล มีผลต่อการผลิตและการเข้าถึงอาหาร
- สภาพแวดล้อม: สภาพภูมิอากาศและทรัพยากรธรรมชาติ ส่งผลต่อการผลิตอาหารในท้องถิ่น
ข้อเสนอแนะ
- เพิ่มการผลิตอาหารปลอดภัย: สนับสนุนเกษตรกรให้ผลิตอาหารปลอดสารพิษ และส่งเสริมการแปรรูปอาหารเพื่อเพิ่มมูลค่า
- พัฒนาตลาดสด: สร้างตลาดสดที่สะอาด มีสินค้าให้เลือกหลากหลาย และมีราคาที่จับต้องได้
- ส่งเสริมการบริโภคผักผลไม้: จัดกิจกรรมส่งเสริมการบริโภคผักผลไม้ในชุมชน สร้างสวนผักในโรงเรียน และสนับสนุนให้มีการปลูกผักสวนครัว
- ให้ความรู้ด้านโภชนาการ: จัดอบรมให้ความรู้เกี่ยวกับโภชนาการแก่ประชาชนทุกกลุ่ม โดยเฉพาะกลุ่มเปราะบาง เช่น เด็ก ผู้สูงอายุ และสตรีมีครรภ์
- ปรับปรุงกฎหมายและนโยบาย: ออกกฎหมายและนโยบายที่ส่งเสริมการผลิตและบริโภคอาหารที่ดีต่อสุขภาพ เช่น การกำหนดมาตรฐานอาหาร การกำหนดปริมาณโซเดียมและน้ำตาลในอาหารแปรรูป
- ความร่วมมือจากทุกภาคส่วน: รัฐบาล ภาคเอกชน และองค์กรภาคประชาสังคม ร่วมมือกันแก้ไขปัญหาการเข้าถึงอาหารที่ดีต่อสุขภาพ
หมายเหตุ:
- การวิเคราะห์นี้เป็นเพียงภาพรวมเบื้องต้น อาจมีปัจจัยอื่นๆ ที่ส่งผลต่อการเข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพในแต่ละประเทศได้
- ค่าใช้จ่ายและสัดส่วนการเข้าถึงอาหารเพื่อสุขภาพอีสานประมาณการมาจากค่าใช้จ่ายอาหาร และเครื่องดื่ม (ไม่มีแอลกอฮอล์) ของครัวเรือนอีสานเปรียบเทียบกับทั้งประเทศ
- ตัวชี้วัดเกี่ยวกับต้นทุนและความสามารถในการซื้ออาหารเพื่อสุขภาพจะถูกประมาณในแต่ละ ประเทศและแสดงถึงการเข้าถึงอาหารที่มีราคาถูกที่สุดที่มีจำหน่ายในท้องถิ่นเพื่อให้ตรงกับข้อกำหนดสำหรับอาหารเพื่อสุขภาพ ตามที่ระบุในแนวทางการบริโภคอาหารตามหลักโภชนาการ (FBDGs) ตัวชี้วัดเหล่านี้ใช้ราคาผู้บริโภคของอาหารที่สังเกตได้จากการขายปลีกและการกระจายรายได้ เพื่อให้มาตรการที่ปฏิบัติได้จริงเกี่ยวกับการเข้าถึงอาหารที่มีอยู่ในท้องถิ่นในสัดส่วนที่จำเป็นต่อสุขภาพ ตัวชี้วัดเหล่านี้สนับสนุนความพยายามภายในกรอบเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน (SDGs) ในการยุติความหิวโหย บรรลุความมั่นคงทางอาหารและโภชนาการที่ดีขึ้น และส่งเสริมการเกษตรที่ยั่งยืนภายในปี 2030 (SDG 2) นอกจากนี้ยังสนับสนุนการติดตามความก้าวหน้าไปสู่เป้าหมายในการเปลี่ยนแปลงระบบเกษตรอาหารโดยส่งเสริม “การเกษตรที่เน้นโภชนาการ” สำหรับคำจำกัดความของตัวชี้วัดเหล่านี้ โปรดดูที่ คำจำกัดความและมาตรฐาน.
ที่มา: Food and Agriculture Organization of the United Nations, สำนักงานสถิติแห่งชาติ
