พามาฮู้จัก “กลุ่มชาติพันธุ์” กระจายอยู่ไหนบ้างในอีสาน
.
.
ประเทศไทยมี 60 กลุ่มชาติพันธุ์ มี 4,011 ชุมชน หรือราว 6.1 ล้านคน
กลุ่มชาติพันธุ์มีจุดเริ่มต้นในทศวรรษที่ 2420 หรือสมัย ร.5 ชนชั้นนำของสยามใช้คำเรียกรวม ๆ ว่า “ชาวป่า” หรือ “คนป่า” โดยสามารถแบ่งกลุ่มชาติพันธุ์ตามการตั้งถิ่นฐานได้ 4 กลุ่ม คือ กลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยในป่า เช่น มานิ มลาบรี, กลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอบู่บนพื้นที่สูง เช่น กะเหรี่ยง ม้ง อาข่า, กลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่ราบ เช่น ไทดำ ไทลื้อ ภูไท ชอง กูย กะเลิง และ กลุ่มชาติพันธุ์ที่อาศัยอยู่ในพื้นที่เกาะแก่งและชายฝั่ง เช่น อูรักลาโว้ย มอแกน มอแกลน
.
โดยในภาคอีสานมีกว่า 20 กลุ่มด้วยกัน ซึ่งมีกระจายอยู่ทั่วภาคอีสาน และในความเป็นจริง “เราทุกคน” ล้วนมีความเป็นชาติพันธุ์อยู่
.
ภาคอีสาน เป็นภูมิภาคที่มีความหลากหลายทางศิลปวัฒนธรรมและประเพณีที่แตกต่างกันไปในแต่ละท้องถิ่น แต่ละจังหวัด ศิลปวัฒนธรรมเหล่านี้เป็นตัวบ่งบอกถึงความเชื่อ ค่านิยม ศาสนา และรูปแบบการดำเนินชีวิต ตลอดจนอาชีพของคนในท้องถิ่นนั้นๆ ได้เป็นอย่างดี สาเหตุที่ภาคอีสานมีความหลากหลายทางศิลปวัฒนธรรม ประเพณี ส่วนหนึ่งอาจจะเป็นผลมาจาก การเป็นศูนย์รวมของประชากรหลากหลายเชื้อชาติ การอพยพย้ายถิ่นที่อยู่ การกวาดต้อนไพร่พล หรือจากการหนีภัยสงครามเมื่อครั้งอดีต และมีการติดต่อสังสรรค์กับประชาชนในประเทศใกล้เคียง จนก่อให้เกิดการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรมขึ้น
.
.
ชาวอีสาน มาจากไหน?
.
ชาวอีสาน หรือ ฅนอีสาน มีบรรพชนมาจากการประสมประสานของผู้คนชนเผ่าเหล่ากอหลายชาติพันธุ์ ทั้งภายในและภายนอกทั้งทางสังคมและวัฒนธรรม ไม่ต่ำกว่า 5,000 ปีมาแล้ว (อาจถึง 10,000 ปีมาแล้ว) ผู้คนชนเผ่าเหล่ากอหลายชาติพันธุ์ที่ประสมประสานกันเป็น ชาวอีสาน มีบรรพชนอย่างน้อย 2 พวก คือ คนพื้นเมืองดั้งเดิมอยู่ภายในสุวรรณภูมิ กับคนภายนอกเคลื่อนย้ายเข้ามาภายหลังจากทิศต่างๆ
.
.
ในภาคอีสานมีชุมชนวัฒนธรรมท้องถิ่นมากมาย ไม่ใช่มีแต่เฉพาะชาวไทลาวหรือชาวอีสานเท่านั้น หากมีกลุ่ม ชาติพันธุ์ ที่พูดภาษาถิ่น เช่น กลุ่มผู้ไท(ภูไท) แสก โซ่(โส้) กูย ญ้อ(ย้อ) โย้ย กะเลิง เป็นกลุ่มชาติพันธุ์ที่มีบางสิ่งบางอย่างแตกต่างกันเฉพาะ ความหลากหลายของ กลุ่มชาติพันธุ์ในแอ่งสกลนคร ค่อนข้างจะเด่นชัดกว่า โดยเฉพาะที่จังหวัดสกลนครมีทั้งไทยอีสานหรือไทลาวที่ตั้งรกรากกระจัดกระจายทุกอำเภอ
.
.
กลุ่มชาติพันธุ์ในภาคอีสานมีอะไรบ้าง?
.
กะเลิง
📍สกลนคร (อำเภอเมืองและอำเภอกุดบาก), นครพนม (อำเภอเรณูนคร), มุกดาหาร (อำเภอคำชะอี และอำเภอดอนตาล) และหนองคาย
⭐อัตลักษณ์: มีความเชื่อเรื่องผีอย่างเข้มข้นผ่านพิธีกรรมเลี้ยงผี ทั้งผีเรือน ผีสูงสุดหรือผีชุมชน
.
กูย (กุย)
📍อุบลราชธานี, ศรีสะเกษ, สุรินทร์, บุรีรัมย์ และนครราชสีมา
⭐อัตลักษณ์: กูยมะไฮ (อุบลราชธานี) มีความเชื่อเกี่ยวกับศาลผีอาหย๊ะจำนัก, กูยมะโล (ศรีษะเกษ) มีความเชื่อเรื่องผีบรรพบุรุษหรือศาลปู่ตา และกูยมะโลและกูยมะลัวใน (สุรินทร์ และศรีสะเกษ) มีความเชื่อเกี่ยวกับตะกวดว่าเป็นสัญลักษณ์แห่งความอุดมสมบูรณ์และเป็นผีบรรพบุรุษผู้คุ้มครองความปลอดภัยแห่งชีวิต
.
ขแมร์ลือ
📍พบมากในสุรินทร์ ศรีสะเกษ และบุรีรัมย์ และมีกระจายอยู่บ้างในนครราชสีมา อุบลราชธานี ร้อยเอ็ด และมหาสารคาม
⭐อัตลักษณ์: การแต่งกายด้วยผ้าไหมที่มีความเป็นเอกลักษณ์และได้รับการยอมรับในวงกว้าง และมีความเชื่อที่ฝังรากลึกเกี่ยวกับผีบรรพบุรุษ
.
ญ้อ (ไทญ้อ)
📍มหาสารคาม, กาฬสินธุ์, หนองคาย, นครพนม, มุกดาหาร, อุดรธานี และสกลนคร
⭐อัตลักษณ์: เคร่งครัดในการนับถือผี และพิธีกรรมระดับชุมชน
.
ญัฮกุร (เนียะกุร)
📍ชัยภูมิ (อำเภอเทพสถิต, อำเภอหนองบัวระเหว, อำเภอบ้านเขว้า, อำเภอซับใหญ่) และนครราชสีมา (อำเภอปักธงชัย, อำเภอครบุรี)
⭐อัตลักษณ์: เป็นภาษาที่นับได้ว่าเป็นภาษาโบราณที่หาฟังได้ยาก ปัจจุบันมีการฟื้นฟูผ่านการขับร้องเพลงพื้นบ้าน หรือที่เรียกว่า “ปะเรเร”
.
บรู
📍หนองคาย, มุกดาหาร, สกลนคร และอุบลราชธานี
⭐อัตลักษณ์: มีความเชื่อเรื่องวิญญาณนิยม (ผี) และมีการยึดถือระบบเครือญาติ มีโครงสร้างสังคมวัฒนธรรม และระบบความเชื่อที่ส่งผลต่อการจัดองค์กรทางสังคมการปกครองตั้งแต่ระดับกลุ่มตระกูลจนถึงระดับชุมชน ในการอาศัยอยู่กันเป็นกลุ่มจะมีข้อควรระวังในเรื่องการผิดรีต (ฮีตคอง)
.
ผู้ไท (ภูไท)
📍กาฬสินธุ์, นครพนม, สกลนคร, มุกดาหาร, อำนาจเจริญ และยโสธร
⭐อัตลักษณ์: การทอนำผ้าฝ้ายย้อมครามและผ้าไหมแพรวามาตัดเย็บเป็นชุดประจำกลุ่มเพื่อรำถวายพระธาตุเรณู
.
มอญ
📍ชัยภูมิ และนครราชสีมา
⭐อัตลักษณ์: มีความเชื่อในการนับถือผีบรรพบุรุษและความศรัทธาในพุทธศาสนานิกายเถรวาทอย่างแรงกล้า
.
ลาวครั่ง
📍เลย
⭐อัตลักษณ์: ด้านเสียงวรรณยุกต์แตกต่างจากภาษาลาวถิ่นอื่น ๆ ผ้าทอนิยมใช้สีแดง หรือสีเหลือบแดง ใช้วัตถุดิบธรรมชาติท้องถิ่นที่นำมาย้อมด้ายหรือไหมให้เป็นสีแดง
.
ลาวเวียง
📍นครราชสีมา ร้อยเอ็ด และมหาสารคาม
⭐อัตลักษณ์: “ผ้าซิ่นตีนจก” นับเป็นงานหัตถกรรมที่มีความโดดเด่น ทั้งลวดลายที่ได้ถักทอลงบนผืนผ้า ประกอบกับใช้สีแดง ส่งผลให้ผ้าซิ่นมีความโดดเด่นและทรงคุณค่า
.
เยอ
📍ทั้งหมดตั้งถิ่นฐานอยู่ในศรีสะเกษ มีเพียงส่วนน้อยที่อยู่ในมหาสารคาม
⭐อัตลักษณ์: มีความเชื่อเรื่องผี ผ่านพิธีกรรมไหว้ศาลปู่ตาควบคู่กับการนับถือพระพุทธศาสนา
.
แสก (ไทแสก)
📍อำเภอเมืองนครพนม อำเภอศรีสงคราม อำเภอนาหว้า และอำเภอเมือง จังหวัดนครพนม
⭐อัตลักษณ์: ภาษาแสก การละเล่นแสกเต้นสาก หรือประเพณีกินเตดเดนหรือวันตรุษแสก ซึ่งจัดขึ้นทุกปีเพื่อบวงสรวงผีบรรพบุรุษหรือ “โองมู้” นอกจากนี้ในช่วงวันนั้นยังกำหนดให้เป็น “งานประเพณีวันรวมใจไทแสก
.
โซ่ทะวืง
📍บ้านหนองแวง บ้านหนองม่วง บ้านหนองเจริญ และบ้านดงสร้างคำ ตำบลปทุมวาปี อำเภอส่องดาว จังหวัดสกลนคร
⭐อัตลักษณ์: มีความเชื่อดั้งเดิมในการบูชาและการนับถือผีปู่ตา
.
โส้ (โทร)
📍สกลนคร, มุกดาหาร (อำเภอดงหลวง อำเภอนิคมคำสร้อย อำเภอคำชะอี อำเภอดอนตาล อำเภอเมือง), นครพนม (อำเภอท่าอุเทน อำเภอเมือง อำเภอศรีสงคราม อำเภอบ้านแพง อำเภอโพนสวรรค์ และอำเภอนาแก), กาฬสินธุ์ (อำเภอเขาวง อำเภอกุฉินารายณ์) และบึงกาฬ (อำเภอโซ่พิสัย)
⭐อัตลักษณ์: ประเพณีการเหยาเพื่อเลี้ยงผี เหยาเรียกขวัญ และเหยารักษาคนป่วย และยังมีการแสดงโส้ทั่งบั้ง ซึ่งเป็นการแสดงประกอบพิธีเหยา
.
ไทดำ (ไทยโซ่ง)
📍เลย
⭐อัตลักษณ์: มีความเชื่อเกี่ยวกับผีบรรพบุรุษอย่างเข้มข้น มีเครือข่ายทางสังคมข้ามพรมแดนรัฐชาติ
.
ไทยพวน (คนพวน)
📍อุดรธานี ส่วนใหญ่นิยมตั้งถิ่นฐานใกล้กับแม่น้ำ เพราะมีชีวิตผูกพันกับอาชีพเกษตรกรรม
⭐อัตลักษณ์: ภาษาพวนที่ยังคงใช้ในการสื่อสารกันในชุมชน นิยมแต่งกายด้วยผ้าหม้อห้อมและผ้าซิ่น และมีประเพณีสำคัญ เช่น ประเพณีฮีต 12 คอง 14 พิธีเลี้ยงผีปู่ตา ประเพณีกำฟ้า
.
ไทเบิ้ง (ไทเดิ้ง)
📍บุรีรัมย์ (อำเภอนางรอง, อำเภอเมือง, อำเภอลำปลายมาศ), ชัยภูมิ (อำเภอจัตุรัส, อำเภอบำเหน็จณรงค์) และนครราชสีมา (ทุกอำเภอ ยกเว้นอำเภอหนองบัวใหญ่, อำเภอสูงเนิน)
⭐อัตลักษณ์: มีสำเนียงภาษาพูดที่ผสมผสานระหว่างสำเนียงสุพรรณบุรี สำเนียงภาคใต้ ซึ่งเป็นสำเนียงที่ไม่สะท้อนความเป็นอีสาน
.
ไทโคาช
📍นครราชสีมา
⭐อัตลักษณ์: ผ่านภาษา เพลงโคราช รวมถึงการเคารพบูชาท้าวสุรนารี
.
ไทโย้ย (ไทย้อย)
📍สกลนคร (อำเภออากาศอำนวย, อำเภอสว่างแดนดิน, อำเภอวานรนิวาส และอำเภอพังโคน)
⭐อัตลักษณ์: ประเพณีไหลเรือไฟในช่วงวันออกพรรษา เป็นประเพณีท้องถิ่นที่เปิดให้สาธารณชนได้รู้จักและร่วมเรียนรู้วิถีวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์
.
ไทยวน (ยวน)
📍อำเภอสีคิ้ว นครราชสีมา
⭐อัตลักษณ์: เสื้อผ้า การแต่งกาย อาหาร บทเพลง การร่ายรำ ศิลปวัฒนธรรม และสถาปัตยกรรมที่มีความอ่อนช้อยและงดงาม
.
.
อ้างอิงจาก:
– The Visual by Thai PBS
– องค์การกระจายเสียงและแพร่ภาพสาธารณะแห่งประเทศไทย
– จากหนังสือ : “อุบลราชธานี มาจากไหน” เขียนโดย สุจิตต์ วงษ์เทศ, สำนักพิมพ์แม่คำผาง พิมพ์เผยแพร่ ตุลาคม 2555.
– ประตูสู่อีสาน
– silpa-mag.com
– ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน)
ติดตาม ISAN Insight & Outlook ทุกช่องทางได้ที่
https://linktr.ee/isan.insight
#ISANInsightAndOutlook #อีสาน #ISAN #อีสานอินไซต์ #Business #Economy #ธุรกิจ #เศรษฐกิจ #ธุรกิจอีสาน #เศรษฐกิจอีสาน #ชาติพันธุ์ #คนอีสาน